Analiza wybranych orzeczeń w sprawach frankowych.
W dzisiejszej publikacji poruszymy zagadnienia, które stanowią jedną z dwóch głównych działalności naszego zespołu. Od pięciu lat toczymy spory z bankami oraz instytucjami finansowymi w obronie interesów naszych Klientów. Ostatnie dwa lata są w przedmiotowej materii szczególne. Szczególne właśnie ze względu na okoliczności prawne, które miały i w dalszym ciągu mają bezpośrednie przełożenie na sytuację prawną osób, które zdecydowały się na kredyty frankowe – tzw. frankowiczów. Jakie wyroki frankowe w 2020 i 2021 roku miały największy wpływ na sytuację frankowiczów? Które orzeczenia w sprawie frankowiczów były najbardziej korzystne i oczekiwane? O tym wszystkim traktować będzie niniejszy wpis. Tytułem wstępu pragniemy nadmienić, iż poniższe wyliczenia będą miały charakter autorskiej analizy wyroków, które w naszej ocenie są na tyle ciekawe, aby zaprezentować je naszym czytelnikom. Oczywiście całokształt przedstawionych w publikacji kwestii nie stanowi opracowania kompletnego, nie odzwierciedla całości problematyki – stanowi natomiast pole do polemiki i przedstawienia wybranych zagadnień, z którymi spotykamy się codziennie na salach rozpraw. Są to zagadnienia, które towarzyszą nam codziennie, dlatego też pragniemy zachęcić Państwa do lektury, nawiązania z nami kontaktu i wspólnego zmierzenia się z pozornie silniejszym przeciwnikiem, którym jest bank – instytucja, z którą doskonale wiemy, jak prowadzić spór, z którą wiemy, jak rozmawiać i z którą wiemy, jak wygrać.
Które banki w Polsce dominują w wartości brutto portfela kredytów hipotecznych opartych na franku szwajcarskim (CHF)?
Aby nadać właściwe otoczenie przywoływanym wyrokom, zasadnym jest przytoczenie kilku wartości liczbowych, które obrazują skalę i powszechność analizowanej problematyki kredytów frankowych i sporów z nimi związanych. Z jakimi podmiotami bankowymi najczęściej przychodzi nam się spierać? Co do zasady są cztery banki, które posiadają największe portfele kredytów frankowych (stan na koniec 2020 roku), a należą do nich takie instytucje jak:
Bank PKO BP (posiadający portfel kredytów frankowych o wartości około 20 mld polskich złotych), Bank Millennium (około 14 mld polskich złotych), mBank (około 13 mld polskich złotych), Santander Bank Polska (9 mld polskich złotych) oraz Getin Noble Bank (9 mld polskich złotych). W odniesieniu do m.in. wyżej wymienionych banków reprezentujemy interesy naszych Klientów w tzw. „sporach frankowych”. W praktyce na gruncie przepisów unijnych problematyka kredytów frankowych odnosi się głównie do nieuczciwych warunków umownych – tak jest to nazywane w unijnym prawodawstwie. W Polsce nazywamy to niedozwolonymi postanowieniami umownymi, czasem również abuzywnymi postanowieniami umownymi (zwane również jako „klauzule abuzywne”). Podstawą prawną niedozwolonych postanowień umownych jest art. 3851 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740) – dalej „k.c.”. Zgodnie z tym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (nazywane również – „niedozwolone postanowienia umowne”). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli wiemy już czym są niedozwolone postanowienia umowne, możemy przejść do przedstawienia istotnych oraz ciekawych z punktu widzenia naszej praktyki orzeczeń, które nie są tak często wymieniane w publikacjach, a które w naszej ocenie warte są przywołania.
Nasza autorska analiza wybranych wyroków w sprawach kredytów frankowych.
- Dokonując analizy tzw. „wyroków frankowych” z 2020 r. nie sposób jest pominąć wyroku, który miał determinujące znaczenie dla sytuacji prawnej spornych spraw frankowych. Mowa tu o wyroku, który stanowi kamień milowy orzecznictwa związanego z sporami frankowymi – wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – dalej „TSUE” z dnia 3 października 2019 r. (sygn. akt: C-260/18 w sprawie Dziubak). O tym wyroku napisane i powiedziane zostało już chyba wszystko. My w celach stricte porządkowych wskazujemy, że z naszej perspektywy wyrok ten był istotny, szczególnie przez pryzmat jego wpływu na pozostałe orzeczenia naszych sądów krajowych. Zgodnie z tym wyrokiem postanowienia umowy dotyczące indeksacji kredytu do franka szwajcarskiego oraz przeliczenia kursu na podstawie tabel stosowanych przez banki są postanowieniami niedozwolonymi, nazywanymi również postanowieniami abuzywnymi. Stanowisko to zostało potwierdzone przez Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 33 stycznia 2020 r. (sygn. akt: XXV C 2514/19). Dodatkowo wyrok w sprawie Dziubaków otworzył drogę do polemiki odnośnie opcji wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, naruszającym prawo unijne. Mowa tu o prawie do skargi nadzwyczajnej, o której traktuje art. 89 § 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2021 r. poz. 154) – dalej „u.o.s.n.”. W tym miejscu zasadnym jest wskazanie, że na kanwie przedmiotowego wyroku oraz art. 89 u.o.s.n., pomagamy naszym Klientom skutecznie konstruować wnioski o wniesienie skargi nadzwyczajnej przez uprawnione do tego podmioty.
- Kolejnym ważkim wyrokiem jest orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020 r. (sygn. akt: I ACa 635/19), w którym skład orzekający wskazał, że żądanie ze strony kredytodawcy zapłaty przez konsumenta wynagrodzenia za korzystanie z kapitału banku stanowi w rzeczywistości nieuczciwą praktykę rynkową. Wyrok ten jest szczególnie istotny z punktu widzenia naszej działalność, szczególnie, że często nasi klienci spotykają się z takim stanowiskiem banku, które to stanowisko jest w pełni nielegalne i pozbawione podstawy prawnej. Podstawą rozstrzygnięcia sądów krajowych przy rozpatrywaniu przedmiotowej problematyki jest wyrok TSUE z 4 czerwca 2020 r. (sygn. akt: C-301/18 w sprawie Leonhard).
- Następnie warto jest wskazać na wyrok TSUE z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. akt: C-485/19 w sprawie Profit Credit Slovakia), w którym określono stanowisko odnośnie momentu, od którego biegnie termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy kredytu frankowego, a mianowicie, że zależy to od prawa krajowego pod warunkiem, że zostanie zapewniona ochrona gwarantowana konsumentom na gruncie dyrektywy 93/13/EWG. Wyrok ten miał szczególne znaczenie dla problematyki obliczania terminu przedawnienia, o którym traktować będzie kolejny wpis.
- Na uwagę zasługuje również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r. (sygn. akt: III CZP 11/20), w której skład orzekający uznał teorię dwóch kondycji za prawidłowy sposób, w który sąd może rozstrzygnąć o roszczeniu frankowicza. Uchwała ta dała kres wątpliwościom związanym z tym, którą teorię należy stosować – teorię salda czy może teorię dwóch kondykcji, opowiadając się za tą drugą z wymienionych. W uproszczeniu oznacza to, że każda ze spornych stron ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia – i tak bank (kredytodawca) ma roszczenie o zwrot kwoty wypłaconego nominalnie kredytu, a konsument (kredytobiorca) ma roszczenie o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku (kredytodawcy). Teorię dwóch kondycji tzw.: „obiter dicta”, przyjęto również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. (sygn. akt: I CSK 242/18).
Podsumowanie i refleksja odnośnie przyszłości sporów frankowych.
Na całokształt sporów frankowych miało wpływ jeszcze wiele innych wyroków. Najnowsze wyroki w sprawie frankowiczów wskazują na zwiększającą się ilość argumentów przemawiających za korzystnymi rozstrzygnięciami dla konsumentów. Szczególnie w kontekście powyższego zasadnym jest sprawne podjęcie działań i skierowanie sprawy na drogę sądową, gdyż ilość spraw może zwyczajnie zablokować wymiar sprawiedliwości co przyczyni się tego, że nasza sprawa może zostać rozpatrzona po długich latach oczekiwania. Jak zawsze podkreślamy – jesteśmy zespołem profesjonalistów utworzonym dla Państwa, naszych obecnych i przyszłych Klientów – zachęcamy do zadawania pytań i wchodzenia z naszymi ekspertami w konstruktywną polemikę. Doskonale wiemy, że każda sprawa jest inna, ale łączy je jeden wspólny mianownik – kredyt w walucie franka szwajcarskiego (CHF). Misją naszego zespołu jest dążenie do korzystnych rozstrzygnięć z punktu widzenia interesów naszych Klientów, przy maksymalnym wykorzystaniu wszelkich dostępnych legalnych środków. Kredyt frankowy często postrzegany jest jako problem, z którym nie sposób jest się uporać. Skala złożoności tego zagadnienia, ilość orzeczeń (również tych przeciwstawnych, które powodują zamieszanie i odejście od dążenia do wypracowania jednolitej linii orzeczniczej), powoduje, że konsumenci mogą słusznie czuć się zagubieni w gąszczu regulacji. Wielokrotnie w wyrokach zarówno naszych sądów krajowych oraz TSUE, składy orzekający podkreślały, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca (bank), dlatego też należy mu się właściwa ochrona prawna. Takie też konkluzje wynikają z dyrektywy 93/13/EWG.
Spory frankowe będą obecne w życiu konsumentów jeszcze przez wiele lat. Linie orzecznicze nieuchronnie wskazują na to, że przewaga w sporach pomiędzy konsumentami a bankami z roku na rok zwiększa się z korzyścią dla tych pierwszych. Coraz częściej podnoszone są nowe argumenty, nowe uchybienia i zastrzeżenia w stosunku do postępowań instytucji bankowych. Przykładem może być m.in. negacja zawyżonych opłat pobieranych od zaświadczenia o przebiegu kredytu hipotecznego – kwestia, która jeszcze parę lat temu była nie spotykana i wydaje się, że nie mogła odnosić skutków w sferze prawnej w przypadku sporu z bankiem. Sytuacja prawna zmienia się, ulega przeobrażeniu z każdym wyrokiem. Dlatego tak ważne jest sprawne działanie w sprawie korzystnego rozstrzygnięcia sporu z bankiem o kredyt hipoteczny w walucie franka szwajcarskiego.